دردنياي نجوم

    تلسکوپ های روی زمین می توانند آسمان را در تابش های مختلف رصد کنند.در تلسکوپ های نور

مرئی به شرطی که از آشکارسازهای خوب استفاده شود می توان آسمان را در امواج فروسرخ و بخشی

از فرا بنفش رصد نمود.دانشمندان با مطالعه ی امواج موج دیگر را که خود به زمین می رسد را از طریق

بشقابهی غولپیکری جمع آوری می کنند.امواج رادیویی ای که از آسمان می رسد.

     ساختار این بشقاب ها شبیه به یک تلسکوپ بازتابی است و امواج را که از یک جرم به آن می رسد

 را مانونی می کند.به دلیل آنکه امواج رادیویی طول موج های بسیار بلندی دارند لازم نیست که سطح

 بشقاب کاملا صاف باشد.معمولا سطح تلسکوپ های رادیویی از فلزهای به هم منگنه شده و با از توری

 های فلزی است.سطح تلسکوپ ها این امواج را در مکانی خارج از بشقاب درست حایی که گیرنده ی

 امواج قرار دارند کانونی می کنند.این گیرندها امواج را به آشکارسازهایی حساس ارسال می کنند که در

 ساختمانی نزدیک به همان تلسکوپ قرار دارد.

     بزرگترین تک تلسکوپ رادیویی جهان بشقاب دو منظوره ی آرسیو در پورتوریکو است(گیرنه موج

 رادیویی و فرستنده امواج رادار.).سطح این بشقاب۵/۷هکتار است.این بشقاب که درون دره ی طبیعی

 قرار گرفته از ۳۹۰۰۰ورقه ی آلومینیومی است.چنین بشقابی توانایی جمع آوری امواج بسیاری را دارد.این

 همان چیزی است که اختر شناسان برای جمع آوری امواج رادیویی کیهان نیاز دارند!

    شاید تمام انرژی رادیویی ای که تلسکوپ ها تا به حال از امواج کیهانی دریافت کرده اند به اندازه ی

 انرژی ای باشد مه فقط با برخورد چند قطره ی باران بر زمین رها می شود.

    بشقاب رادیویی آرسیبو همچنین می تواند نقش تلسکوپ های راداری را نیز ایفا کند.یعنی امواجی

 رادیوییپرقدرتی به سوی یک جسم مثلا ماه و سیارک و ستاره ی اطراف می فرستند.بازتاب آنرا دریافت

 می کند و با اطلاعات آن نه تنها فاصله ی آنرا دقیقا محاسبه می کند بلکه نقشه ای نیز از سطح آن و

 عکسی از شکل کلی آن و همچنین اطلاعاتی در مورد ترکیبات آن ثبت می کند!!!!!

    ازآنجاکه امواج رادیویی طول موج بلندی دارند اخترشناسان رادیویی ناچارند به سراغ بشقاب هایی

 مانند آرسیبو بروند.برای آنکه بتوان در طول موجی مانند۵۰سانتی متر رادیویی تلسکوپی داشت که توان

 تفکیک مستوی توان نفکیک تلسکوپ های نوری باشند نیاز است که آینه ی آن با قطری یک میلیون بار

 بیستر از تلسکوپ نوری باشند.مثلا تلیکوپی با توان تفکیک تلسکوپ هیل(۵متر)باید ۵۰۰۰کیلومتر قطر

 داشته باشد.

    اما اختر شناسان راهی را یافته اند تا بر این مشکل چیره شوند.آنها می توانند دو تلسکوپ رادیویی را

 در فاصله ای دور از هم قرار دهند تا هر دوی آنان به یک نقطه از آسمان گوش دهند.مانند آرایه های

 تلسکوپ های مرئی که پیش از این گفته شد(تلسکوپ های شیلی).توان تفکیک این تلسکوپ ها 

 معادل بشقابی به قطر فاصله این تلسکوپ از یکدیگر است.اما قدرت جمع آوری نور آنها به اندازه ی

 فاصله ی آنان از یکدیگر نیست.

        در نتیجه توان تفکیک آنان بالاست ولی امواج ضعیف را نمی توانند با آنها آشکار سازی کنند.

    آرایه ی بسیار بزرگVLTنیومکزیکو نیز از این تلسکوپ های جداگانه اند.در این آرایه  ۲۷بشقاب عظیم

 به قطر۲۵مترقرار دارند که به شکل(Y)آرایش یافته اند.بلندترین بازوی این آرایش۲۱کیلومتر است

 (حداکثرطول بازو).این بشقاب های ۱۹تنی در روی ریل هایی قرار دارند که می توانند جابه جا شوند.برای

 حداقل فاصله(بیشترین گرد آوری امواج)و حداکثر فاصله(بیشترین توان تفکیک).تلسکوپ در آرایش بسته

 میدان توان دید بیشتری را دارد و می تواند امواج بیشتری را جمع کند اما در آرایش بازمیدان توان تفکیک

 آن بیشتر است اما فقط می تونا امواج قوی را دریافت کرد.

    آرایه ی رادیویی VLBAیا آرایه ای با خط مبنای بسیار بزرگ در آمریکا قرار دارد.ده تلسکوپ این آرایه

 در کل ایالات متحده ی آمریکا پراکنده شده اند و نتیجه ی همکاری آن ها تهیه ی نقشه هایی دقیق از

 کهکشان های دیگر است.

 ------------------------------------

  منابع:کتاب اخترشناسی-فرهنک نامه ی نجوم و فضا

 -----------------------------------

 (حمیدرضامیررکنی)

        یلدا مبارک!                           یاعلی